Olsza czarna (Alnus glutinosa)

Olsza czarna (Alnus glutinosa) to gatunek szybkorosnącego drzewa liściastego z rodziny brzozowatych (Betulaceae). W naturze występuje na wilgotnych, podmokłych, a nawet bagiennych terenach w całej Europie, ale też w Azji i Afryce. W Polsce gatunek rodzimy, dość pospolity na nizinach.

Roślina dorasta zwykle do ok. 10-30 m wys., a na dobrych stanowiskach nawet do 40 m wys. Nie jest zbyt długowieczna, bo osiąga wiek ok. 100-150 lat. Drzewo tworzy wzniesiony, strzelisty, czasem wielokrotny pień, pokryty spękaną, ciemnobrunatną lub niemal czarną korą i rozwija luźną, rozłożystą, stożkowatą koronę. Pędy i gałęzie pokryte są sezonowymi, zielonymi, owalnymi lub odwrotnie jajowatymi liśćmi z wyraźnie zaznaczonym na blaszce unerwieniem i grubo ząbkowanym brzegiem.

Olsza czarna jest jednopienna i zakwita bardzo wczesną wiosną (III-pocz. IV), jeszcze przed rozwojem liści (kwitną dopiero kilkunastoletnie drzewa). Na pędach tworzy małe, szyszkowate lub owalne, czerwonobrunatne kwiatostany żeńskie, osadzone na grubych trzonkach oraz długie, kotkowate, walcowate, zwisające, żółtawe, silnie pylące kwiaty męskie, zebrane po kilka w niewielkie pęczki. Po zapyleniu z kwiatów żeńskich rozwijają się małe, szyszkowate, brunatne owocostany, osadzone na długich szypułkach i zawierające drobne nasiona w postaci oskrzydlonych orzeszków. Nasiona dojrzewają jesienią i wysypują się zimą. Po wysianiu nasion, szyszkowate owocostany drewnieją i jeszcze długo utrzymują się na drzewie (nawet przez kilka lat).

Drewno olszy czarnej po wysuszeniu ma pomarańczowy kolor. Jest też odporne na gnicie i wolno rozkłada się w wodzie. Korzenie olszy wchodzą w symbiozę z bakteriami wiążącymi azot z powietrza, dlatego wzbogacają podłoże w ten pierwiastek i mogą rosnąć na glebach dość słabych.

Wymagania i uprawa

Olsza czarna jest drzewem dość wymagającym. Oczekuje wybitnie słonecznego stanowiska i wilgotnych, a nawet podmokłych gleb, najlepiej o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie pH. Doskonale radzi sobie też na terenach okresowo zalewanych. Roślina przetrwa na słabszym podłożu, ale nie zniesie suszy. Jest natomiast w pełni mrozoodporna.

Olsza może być rozmnażana za pomocą odrostów korzeniowych, przez szczepienie lub przez wysiew nasion (daje samosiew).

Zastosowanie

Olsza czarna jako gatunek wykorzystywana jest głównie do umacniania brzegów rzek i zbiorników wodnych. Sprawdza się też w parkach jako drzewo krajobrazowe. Odmiany ozdobne mogą być też uprawiane w ogrodach. Najlepiej prezentują się w pobliżu zbiorników wodnych jako solitery.

Wybrane odmiany

• 'Imperialis' – liście zielone, pierzaste, wys. ok. 5-10 m
• 'Aurea' – liście wiosną żółte, latem żółtozielone, młode pędy pomarańczowe, wolny wzrost, wys. ok. 5-10 m
• 'Pyramidalis' – drzewo o smukłym, strzelistym pokroju i wąskiej koronie, wys. ok. 10-15 m
• 'Incisa' – pokrój krzewiasty, liście zielone, małe, powcinane, głogowate, wys. ok. 3-4 m

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Zbyszek/CC BY-SA 4.0/AtlasRoślin.pl, WikimediaImages/Pixabay