Czym są ogrody terapeutyczne?
Ogrody terapeutyczne to przestrzenie zaprojektowane z myślą o poprawie samopoczucia osób chorych i niepełnosprawnych. Jak zauważają autorki, są one coraz częściej zakładane przy placówkach medycznych, ośrodkach opieki czy w parkach i ogrodach botanicznych. Takie miejsca oferują nie tylko możliwość biernego kontaktu z naturą, ale również umożliwiają aktywne uczestnictwo w terapiach ogrodniczych. To właśnie dzięki takim zajęciom, pacjenci mogą znaleźć ukojenie w otoczeniu roślin i zacząć odzyskiwać zdrowie. W ogrodach terapeutycznych realizuje się „zieloną terapię”, której celem jest zredukowanie stresu, odprężenie oraz przywrócenie równowagi emocjonalnej.
Autorki podkreślają, że takie ogrody zyskały dużą popularność w krajach zachodnich, ale coraz częściej pojawiają się także w Polsce. Oferują one możliwość udziału w zajęciach terapeutycznych, takich jak prace ogrodnicze, które mają na celu poprawę kondycji fizycznej i psychicznej. „Przebywanie w ogrodzie terapeutycznym kieruje uwagę z trudnych wewnętrznych przeżyć na atrakcyjny, przyjazny świat zewnętrzny, pozwalając chociaż na chwilę oderwać się od trudnej codzienności” (Latkowska, Miernik, 2012).
● Polecamy: Ciesielska czy rozłupująca? Jaka siekiera do ogrodu? Zobacz nową generację siekier marki Fiskars
Z historii ogrodów terapeutycznych
Ogrody terapeutyczne nie są nowym wynalazkiem – ich historia sięga starożytności. Już Hipokrates, nazywany ojcem medycyny, zauważył, że kontakt z naturą ma niezwykle pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Jego słynne powiedzenie „Lekarz leczy, natura uzdrawia” stało się fundamentem terapii ogrodniczej, którą stosuje się do dziś. Pierwsze ogrody terapeutyczne były zakładane w klasztorach, gdzie chorzy mogli spacerować po ogrodach ziołowych, czerpiąc korzyści z kontaktu z roślinami i świeżym powietrzem.
Na przestrzeni wieków ogrody przy szpitalach stawały się coraz bardziej popularne, szczególnie w XVIII i XIX wieku, gdy zaczęto dostrzegać, jak duże znaczenie ma natura w procesie zdrowienia. To właśnie w tym czasie ogrody stały się nieodłącznym elementem szpitali psychiatrycznych w USA. Praca w ogrodzie oraz kontakt z naturą stały się kluczowymi elementami terapii, które wspomagały leczenie pacjentów psychicznie chorych.
Jak działa ogród terapeutyczny?
Ogród terapeutyczny jest przestrzenią, która stymuluje zmysły i uspokaja umysł. Może być miejscem biernej terapii, gdzie pacjenci po prostu spacerują lub odpoczywają, chłonąc piękno przyrody, ale także miejscem terapii czynnej, w której uczestnicy wykonują różnego rodzaju prace ogrodnicze. Jak podkreślają Latkowska i Miernik, „odpowiednio zaprojektowany ogród terapeutyczny może wspierać i stymulować proces leczenia przez uwalnianie od symptomów fizycznych choroby, redukcję stresu, ogólną poprawę samopoczucia”.
Badania pokazują, że już sam widok natury może mieć zbawienny wpływ na zdrowie. Roger Ulrich, cytowany przez autorki, dowodzi, że pacjenci, którzy mieli możliwość obserwowania zieleni za oknem sali szpitalnej, szybciej wracali do zdrowia i potrzebowali mniej środków przeciwbólowych niż ci, którzy widzieli betonową ścianę.
Kto może korzystać z ogrodów terapeutycznych?
Ogrody terapeutyczne są dostępne dla każdego – zarówno dla osób chorych, jak i zdrowych, które pragną znaleźć ukojenie w otoczeniu przyrody. Często są one projektowane z myślą o osobach starszych, z ograniczoną sprawnością ruchową lub sensoryczną, co oznacza, że muszą spełniać konkretne kryteria. Ścieżki muszą być odpowiednio szerokie i dostosowane do wózków inwalidzkich, a miejsca do siedzenia powinny zapewniać zarówno nasłonecznienie, jak i cień. Ważnym elementem są także podwyższone rabaty, które umożliwiają osobom niepełnosprawnym aktywne uczestnictwo w pracach ogrodniczych.
W ogrodach terapeutycznych szczególną uwagę zwraca się na rośliny – muszą być one łatwe w pielęgnacji, bezpieczne (pozbawione kolców i trującego soku), a także atrakcyjne przez cały rok. Jak piszą autorki, rośliny powinny również wabić ptaki i motyle, co dodatkowo uatrakcyjnia pobyt w ogrodzie.
Jak zaprojektować własny ogród terapeutyczny?
Marzysz o tym, aby Twój ogród stał się miejscem relaksu i regeneracji? To prostsze niż myślisz! Latkowska i Miernik podkreślają, że kluczem do sukcesu jest odpowiednie zaprojektowanie przestrzeni. Ogród powinien być funkcjonalny, dostosowany do możliwości fizycznych użytkowników, a także estetyczny i zachęcający do spędzania w nim czasu. Warto zadbać o różnorodne rośliny, które będą cieszyć oko przez cały rok, oraz o wygodne miejsca do odpoczynku.
Nie zapominaj także o elementach wodnych, które działają kojąco na zmysły. Nawet mała fontanna czy staw mogą zmienić charakter ogrodu i uczynić go jeszcze bardziej terapeutycznym.
Podsumowanie – siła natury w Twoim ogrodzie
Ogrody terapeutyczne to nie tylko moda, ale realne wsparcie dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Dzięki odpowiedniemu projektowi i przemyślanemu doborowi roślin, możemy stworzyć miejsce, które stanie się oazą spokoju i regeneracji. Jak piszą Latkowska i Miernik, „ogrody terapeutyczne to przestrzenie, które oferują zarówno bierny, jak i czynny kontakt z naturą, pomagając w walce ze stresem, depresją i innymi problemami zdrowotnymi”.
Artykuł został napisany na podstawie pracy Moniki Joanny Latkowskiej i Martyny Miernik zatytułowanej „Ogrody terapeutyczne – miejsca biernej i czynnej zielonej terapii”. Tekst opiera się na badaniach dotyczących wpływu natury na zdrowie oraz na zasadach projektowania ogrodów terapeutycznych, które wspierają proces leczenia i rehabilitacji.
Jeśli jesteś zainteresowany pełnym artykułem oraz szczegółowymi wynikami badań, możesz go pobrać z tej strony.
Zdjęcie tytułowe: Marcos / Adobe Stock
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
