Zawilec gajowy (Anemone nemorosa)

Zawilec gajowy (Anemone nemorosa) to bylina należąca do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). W środowisku naturalnym występuje w Europie oraz Ameryce Północnej. Porasta lasy liściaste, rzadziej mieszane, iglaste oraz zarośla. W Polsce jest gatunkiem pospolitym nie podlegającym ochronie gatunkowej. Często występuje w większych grupach.

Dorasta zwykle do 15 cm wysokości. Tworzy gęste kępy złożone z dłoniastodzielnych liści. Kwitnie bardzo wcześnie – jeszcze przez zazielenieniem się lasów (zwykle już na początku marca). Kwiaty są dość duże (średnica 3 cm), sześciopłatkowe, barwy białej. Zamykają się wieczorem oraz w czasie pochmurnej pogody. (Dla leśników są wyznacznikiem dobrego okresu korowania ściętych drzew.)

Po kwitnieniu organy nadziemne zanikają. Częścią podziemną są walcowate kłącza z drobnymi korzonkami, przez co zawilec gajowy jest zaliczany do grupy roślin cebulowych. To gatunek trujący! Nie można zrywać go gołymi rękami, gdyż może lekko poparzyć skórę lub wywołać zmiany alergiczne. Na dzikie zwierzęta nie ma negatywnego wpływu – jest pokarmem dla jeleni i sarn.

Wymagania i uprawa

Zawilec gajowy lubi miejsca lekko zacienione – dobrze sobie radzi pod koroną drzew oraz krzewów (najważniejsze fazy przechodzi jeszcze przed rozwojem liści u tych grup). Sadzony na pełnym słońcu bywa kłopotliwy – będzie wymagał częstego podlewania i może zasychać.

Preferuje podłoża żyzne, próchnicze, lekko kwaśne, umiarkowanie wilgotne. Nie znosi zarówno gleb suchych jak i podmokłych. Gatunek jest w pełni mrozoodporny. Można go sadzić jesienią lub wiosną (12-15 egzemplarzy na 1m²).

Efektywne jest także jego rozmnażanie z nasion (najlepiej w terminie od maja do czerwca). Zbiór nasion często przypada w okolicach "Zimnej Zośki" (owocostany łatwo obsypują się). Bylina nie wymaga szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Z czasem trzeba kontrolować jej wzrost, gdyż może rozrastać się ekspansywnie.

Zastosowanie

Zawilec gajowy jest chętnie uprawiany w ogrodach i parkach, gdyż jest jednym z pierwszych gatunków kwitnących wczesną wiosną. Ze względu na pochodzenie często uprawia się je w cienistych zakątkach – pod koroną drzew i krzewów.

Nadają się do dekoracji ogrodów wiejskich, naturalistycznych i leśnych. Dobrze wyglądają na cienistych rabatach. Zawilec sprawdza się jako roślina okrywowa o ile połączy się ją z innym gatunkiem, który później rozpoczyna sezon wegetacyjny. Dawniej zawilec gajowy miał szerokie zastosowanie w medycynie ludowej.

Interesujące odmiany

• 'Alba Plena' – odmiana o kwiatach pełnych
• 'Vestal' – o kwiatach białych, plennych
• 'Rosea' – o kwiatach pojedynczych biało-różowych

Tekst: Ewa Jankowska, zdjęcia iVerde, Ewa Jankowska