Dzielżan (Helenium)

Dzielżan (Helenium) to dość duży rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Do tej grupy roślin należy ok. 40 gatunków roślin jednorocznych, dwuletnich i głównie bylin. Dzielżany pochodzą i występują naturalnie w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej.

Rośliny mają wzniesiony pokrój ze sztywnymi, pojedynczymi lub rozgałęzionymi łodygami. Często są owłosione i u niektórych odmian mogą osiągnąć nawet 150 cm wysokości.

Liście dzielżanów są naprzeciwległe lub krótkoogonkowe. Zwykle są pojedyncze i podłużne, o ząbkowanym brzegu. Czasem kształtu pierzastosiecznego. Posiadają wiele gruczołków, a u niektórych gatunków są też mocno owłosione.

Kwiaty charakterystyczne dla rodziny astrowatych – zebrane w koszyczek kwiatowy, mają dno koszyczka (środek) o kształcie podługowatym, półkulistym lub wypukłym. Brzeżnych kwiatów języczkowatych może być różna ilość lub brak, o kolorach od żółtego po purpurowo-brązowy przez pomarańczowy. Kwiaty rurkowe natomiast żółto-brązowe.

Kwitną od lipca do nawet października (zależnie od odmiany). Owocami są zwykle owłosione niełupki.

Wymagania i uprawa

Wszystkie dzielżany wymagają stanowiska słonecznego (radzą sobie tez w półcieniu). Najlepiej się czują na żyznych i przepuszczalnych podłożach. Lubią ziemię próchniczą i umiarkowanie wilgotną. Są odporne na mróz.

Rośliny te warto jest nawozić czy to nawozami mineralnymi (dla roślin kwitnących) czy organicznymi (bardzo dobrze reagują na kompost). W sezonie systematycznie usuwamy też przekwitłe kwiaty roślin i podlewamy, gdy jest sucho.

Dzielżany rozmnaża się przez podział karp jesienią lub wczesną wiosną albo wysiew nasion.

Zastosowanie

Rośliny te sadzi się na rabatach kwietnych. Dobrze reż wyglądają w sąsiedztwie innych wysokich kwiatów lata i jesieni, takich jak rudbekie, astry, krwawniki czy jeżówki. Dzielżany dobrze jest obsadzić niższymi, gęstymi roślinami, ponieważ "lubią" gubić dolne liście.

Sprawdzają się zarówno jako kwiaty cięte jak i należą do roślin wykorzystywanych w suchych bukietach.

Wybrane gatunki

• Dzielżan jesienny (Helenium autumnale) – wysokość 50-130 cm, kwitnienie VII-X, koszyczki kwiatowe do 5 cm Ø
• Dzielżan Bigelowa (Helenium bigelowii) – wysokość 20-90 cm, kwitnienie VII-VIII, koszyczki kwiatowe do 6 Ø
• Dzielżan kręty (Helenium flexuosum) – wysokość 20-100 cm, kwitnienie VII-VIII, koszyczki kwiatowe ok 3,5 cm Ø
• Dzielżan Hoopesa (Helenium hoopesii) – wysokość 30-100 cm, kwitnienie VII-VIII, koszyczki kwiatowe powyżej 8 cm Ø

Dzielżany ogrodowe (Helenium x hybridum) powstały w wyniku krzyżowania się gatunków. Wśród nich jest duża ilość odmian uprawnych: 'Pumilum magnificum' (kwiaty jasno-żółte), 'Coppelia' (kwiaty żółto-czerwone), 'Rubinzwerg' (intensywnie czerwone), 'Waltraut' (złotobrązowe) i wiele innych.

Ciekawostki

Po angielsku dzielżany nazywa się potocznie "sneezeweed" co w tłumaczeniu oznacza zioło kichania. Nazwa wzięła się z tego, że niegdyś z suszonych liści roślin robiono proszek wywołujący kichanie (jak tabaka).

Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: Annette Meyer, Hans Braxmeier, Marjatta Caján, Edyta1973, Sonja Kalee/Pixabay

Czy w opisie są wszystkie informacje, których szukałaś/-eś? Daj znać w komentarzu!